
CUCJournals Psychology: Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διάγνωση και αντιμετώπιση
Τα ιδεοψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στην καθημερινότητά μας. Πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν έχουμε σβήσει το μάτι της κουζίνας ή αν έχουμε κλειδώσει την πόρτα του σπιτιού, του αυτοκινήτου ή του γραφείου ή τραγουδάμε για αρκετές μέρες την ίδια μελωδία. Άλλες φορές πιάνουμε τον εαυτό μας να χτυπάει ξύλο για να μην συμβεί κάτι κακό, ή αποφεύγουμε να κοιτάξουμε μαύρη γάτα ή μερικοί άνθρωποι ακόμη και ιερέα γιατί πιστεύουμε ότι θα μας συμβεί κάτι κακό.

Τι σημαίνει όμως αυτό; Είμαστε όλοι μας υποψήφιοι θεραπευόμενοι για ψυχοθεραπεία; Η διαφορά ανάμεσα στον παθολογικό ιδεοψυχαναγκασμό από έναν απλό ιδεοψυχαναγκασμό, έχει να κάνει συνήθως με την ποσότητα και όχι με την ποιότητα. Η ένταση της συμπτωματολογίας καθώς και το υπερβολικό άγχος, όταν δεν εμφανίζονται η ιδεοληψία ή ο ψυχαναγκασμός, είναι πάρα πολύ μεγάλη, με συνέπεια το άτομο να επιβαρύνεται σε μεγάλο βαθμό κάτι, που έχει ως αποτέλεσμα επιβάρυνση στην λειτουργικότητά του. Τέλος το άτομο δεν μπορεί να αποχωριστεί ή να παραιτηθεί από τις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς.

Διάγνωση
Τι σημαίνει όμωΗ διάγνωση της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) μπορεί να τεθεί μόνο από έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, οπότε αν διαγνωστεί κάποιος με OCD, πρέπει να πληροί ορισμένα διαγνωστικά κριτήρια που ορίζονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, πέμπτη έκδοση (DSM-5)(2013).
Μέχρι πριν λίγα χρόνια η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανήκε στις αγχώδεις διαταραχές, όμως σύμφωνα με τα νέα διαγνωστικά κριτήρια μαζί με κάποιες άλλες σχετιζόμενες με αυτή διαταραχές, ανήκουν πλέον σε ειδική κατηγορία νοσημάτων. Δεν θεωρούνται πλέον «αγχώδεις διαταραχές». Αυτό οφείλεται σε αυξανόμενες ερευνητικές ενδείξεις που αποδεικνύουν κοινά χαρακτηριστικά που υπάρχουν ανάμεσα σε διάφορες διαταραχές που σχετίζονται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τις ιδεοληπτικές σκέψεις ή/και τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.
Οι διαταραχές στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνουν την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τη σωματική δυσμορφική διαταραχή και την τριχοτιλλομανία (διαταραχή έλξης των μαλλιών), καθώς και δύο νέες διαταραχές: τη διαταραχή συσσώρευσης (hoarding disorder) και τη διαταραχή αποτοξίνωσης (skin-picking). Εάν σας δοθεί λοιπόν μια διάγνωση Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αυτό σημαίνει ότι έχετε μια χρόνια ψυχική νόσο που απαιτεί μια δια βίου θεραπευτική αντιμετώπιση. Δεν πρέπει όμως να φοβάστε καθώς υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης και διαχείρισης της συγκεκριμένης νόσου και πολλοί άνθρωποι με τη διαταραχή ζουν παραγωγικές, ευτυχισμένες ζωές. Για να δοθεί η διάγνωση της διαταραχής σε κάποιον θα πρέπει τα συμπτώματά να ανταποκρίνονται τόσο στα γενικά όσο και στα ειδικά χαρακτηριστικά της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Έτσι θα πρέπει αρχικά το άτομο να έχει εμμονές και καταναγκασμούς, που πρέπει να επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή του ζωή.
Οι εμμονές είναι:
- Είναι συναρπαστικές, επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που προκαλούν δυσφορία.
- Οι σκέψεις δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για τα προβλήματα της πραγματικής ζωής.
- Το άτομο προσπαθεί ανεπιτυχώς να καταστείλει ή να αγνοήσει τις ανησυχητικές σκέψεις, τις προτροπές ή τις εικόνες.
- Μπορεί ή όχι να γνωρίζει ότι το μυαλό του δημιουργεί απλώς αυτές τις σκέψεις και ότι δεν αποτελούν πραγματική απειλή.
Οι καταναγκασμοί είναι:
- Υπερβολική και επαναλαμβανόμενη τελετουργική συμπεριφορά που κάνει το άτομο να αισθάνεται ότι πρέπει να εκτελέσει σε απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σύμφωνα με κανόνες, οι οποίοι πρέπει να εφαρμοστούν αυστηρά ή αλλιώς κάτι κακό θα συμβεί. Παραδείγματα τέτοιας συμπεριφοράς περιλαμβάνουν το πλύσιμο των χεριών, την τακτοποίηση των αντικειμένων, την καταμέτρηση, τις σιωπηλές νοερές τελετουργίες όπως προσευχές, μετρήσεις, σιωπηρές επαναλήψεις λέξεων, τον έλεγχο των κλειδαριών των θυρών κλπ.
- Οι τελετουργικοί καταναγκασμοί διαρκούν τουλάχιστον μία ώρα ή περισσότερο την ημέρα.
- Ο ασθενής εκτελεί αυτές τις τελετουργίες ή τις νοερές πράξεις για να μειώσει το σοβαρό άγχος που προκαλείται από τις ιδεοληπτικές σκέψεις. Ωστόσο, αυτές οι συμπεριφορές ή νοερές πράξεις δεν συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με αυτές τις σκέψεις, για τις οποίες έχουν σχεδιαστεί να εξουδετερώνουν ή να αποτρέπουν, ή είναι σαφώς υπερβολικές.
Θεραπεία
Η θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς μπορεί να μην οδηγήσει σε θεραπεία, αλλά μπορεί να βοηθήσει τα συμπτώματα να ελεγχθούν έτσι ώστε να μην κατακλύζουν την καθημερινή ζωή του ατόμου. Μερικοί άνθρωποι χρειάζονται θεραπεία για το υπόλοιπο της ζωής τους. Οι δύο κύριες θεραπείες για την OCD είναι η ψυχοθεραπεία και τα φάρμακα. Συχνά, η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν συνδυάζονται οι δύο αυτές θεραπείες.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), ένας από τους πιο σύγχρονους τύπους ψυχοθεραπείας, είναι αποτελεσματική για πολλούς ανθρώπους με OCD. Η πρόληψη έκθεσης και απόκρισης (Exposure and response prevention-ERP), που είναι μία από τις μεθόδους της θεραπείας CBT, περιλαμβάνει τη σταδιακή έκθεση του ασθενή σε ένα φοβικό αντικείμενο ή μια εμμονή, όπως τη βρωμιά, αφού πρώτα ο θεραπευτής έχει μάθει στο θεραπευόμενο υγιείς τρόπους αντιμετώπισης του άγχους. Η μέθοδος ERP απαιτεί προσπάθεια και πρακτική, αλλά ο θεραπευόμενος μπορεί να απολαύσει μια καλύτερη ποιότητα ζωής μόλις μάθει να διαχειρίζεται τις εμμονές και τους καταναγκασμούς του. Η θεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ατομικές, οικογενειακές ή ομαδικές συνεδρίες.
Αναφορικά με τη φαρμακοθεραπεία, ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο των εμμονών και των καταναγκασμών της OCD. Συνηθέστερα, τα αντικαταθλιπτικά δοκιμάζονται πρώτα αλλά ο ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει παράλληλα και κάποιο άλλο ψυχιατρικό φάρμακο ανάλογα με το βαθμό και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων.
Dr. George Lyrakos
MSc Health Psychology Academic Director
City Unity College

Βιβλιογραφία
1. Moran, M. (n.d.). PsychiatryOnline | Psychiatric News | News Article. PsychiatryOnline | Home. Retrieved April 2, 2013, from http://journals.psychiatryonline.org/newsarticle.aspx?articleid=1653568
2. NIMH – What is OCD?. (n.d.). NIMH • Home. Retrieved April 2, 2013, from http://www.nimh.nih.gov/health/publications/obsessive-compulsive-disorder-when-unwanted-thoughts-take-over/what-is-ocd.shtml
3. OCD and Related Disorders Program. (n.d.). Massachusetts General Hospital. Retrieved April 2, 2013, from https://mghocd.org/dsm-5/
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obsessive-compulsive-disorder/diagnosis-treatment/drc-20354438